Κακοποιήσεις ανηλίκων, γυναικοκτονία εγκύου, βρεφοκτονία, ανθρωποκτονία κουνιάδου στο Βόλο στις οθόνες των τηλεοράσεων και των υπολογιστών πλήθυναν πάλι ερωτήματα όπως “Πώς τόσα εγκλήματα;”.
Η διατύπωση «τί δεν καταλαβαίνεις;» ακούγεται περισσότερο στις συζητήσεις του συρμού παρά στα αμφιθέατρα. Σε σχέση όμως με το ζητούμενο κυριολεκτεί. Αφήστε που οι ειδικοί, όπως ένας ποινικολόγος, όταν βλέπουν τα θέσφατα της επιστήμης τους να περιφρονούνται υψώνουν φωνή και φρύδι αθέλητα – αρκεί να μη γίνονται προσβλητικοί. Δυο οι εξηγήσεις λοιπόν για τον τίτλο.
Αρχίζουμε παρακάτω με τη δεύτερη που είναι πιο απλή…
Η κοινή σε εγκληματολόγους και ποινικολόγους γνώμη έχει κατασταλάξει: Η ποινική καταστολή είναι αναγκαία («έσχατο μέσο») αλλά όχι επαρκής για να αντιμετωπιστεί η εγκληματικότητα. Σαφώς πιο αποτελεσματικές είναι άλλες δράσεις (κοινωνικές, ψυχολογικές, ιδίως εκπαιδευτικές) που προηγούνται και μπορούν να συμβάλλουν και στην πρόληψη. Θα μπορούσαν να χυθούν ποταμοί μελάνης γι’ αυτές, αλλά ήδη τα αναφερόμενα είναι ευνόητα. Προς το παρόν αρκούν.
Επιστρέφουμε στο πρώτο και κύριο ζητούμενο, στον ορθολογισμό της απορίας του τίτλου. Μετά τα τελευταία αλλεπάλληλα βίαια εγκλήματα (κακοποιήσεις ανηλίκων, γυναικοκτονία εγκύου, βρεφοκτονία, ανθρωποκτονία κουνιάδου στο Βόλο κλπ), στις οθόνες των τηλεοράσεων και των υπολογιστών πλήθυναν πάλι ερωτήματα του τύπου: «Πώς τόσα εγκλήματα;»
Γενικά, στο πεδίο της βίας το να υπάρχουν απορίες και ακατανόητα πράγματα μόνο περίεργο δεν είναι, αφού η βία αποτελεί θέμα αρχέγονο, πολυπαραγοντικό και με πολλά σκοτάδια. Εδώ όμως έχει προκύψει κάτι συγκεκριμένο, λογικά και κοινωνικά αναμενόμενο και διαρκώς επαναλαμβανόμενο. Οι «απορίες» επομένως είναι στην καλύτερη περίπτωση αστόχαστες και μάταιες, στη χειρότερη εκ του πονηρού. Μια γνωστή πολιτική κατά της βίας, ξεκαθαρισμένα ανεπαρκής και με επικίνδυνες παρενέργειες για την ασφάλεια και για τα δικαιώματα, η οποία παντού και πάντα ναυαγεί, αλήθεια «δεν καταλαβαίνουμε» ότι θα ξαναναυαγήσει;;
Η μονομανία «αυξάνουμε τις ποινές και λύθηκε το πρόβλημα» αποτελεί ένα κράμα αμάθειας, λαϊκισμού και αυταρχισμού. Το χάπι της αύξησης των ποινών χορηγείται αδιάκοπα στη χώρα μας σαν δήθεν θαυματουργό από το 2019, και μάλιστα χωρίς ένδειξη ότι η «αρρώστια» εξαπλωνόταν: Οι στατιστικές της Αστυνομίας ως το 2019 δεν είχαν δείξει αύξηση της βαριάς εγκληματικότητας, παρά τις αποσυμφορητικές ρυθμίσεις (μεταξύ τους ο «Νόμος Παρασκευόπουλου») που ίσχυσαν διαδοχικά για μια δεκαετία. Δεν είναι βέβαια μόνο ελληνικό το φαινόμενο της υπερκαταστολής. Η μεγάλη στροφή έγινε σε πολλές χώρες στη δεκαετία 1990 – 2000. Τότε που ακούστηκε στη Δύση το εύηχο σύνθημα «αρκετά με τον εγκληματία, ας ασχοληθούμε και λίγο με τα θύματα!». Σύνθημα εξαρχής πλαστό, αφού ως τότε ο φιλελευθερισμός καθόλου δεν απέβλεπε μονομερώς στον εγκληματία. Στόχευε στη χρυσή τομή ασφάλειας και δικαιωμάτων. Όμως ο λαϊκισμός πάντοτε διαλέγει ωραία ονόματα (Νόμος και Τάξη, Law and Order) για να πλασάρει την ωμή εξουσία
Κλείνω με τη συνηθισμένη επωδό, αφού και σήμερα αυτή πέφτει απολύτως εντός θέματος. Συνεχίζουμε αδιάκοπα να γνωρίζουμε ότι κατά τη στιγμή της οργής τη συμπεριφορά την καθοδηγούν λιγότερο ο ορθολογισμός, και πολύ περισσότερο οι συνειρμοί με φυτεμένες ατάκες και εικόνες. Φθάσαμε επίσης ανεπιστρεπτί στην εποχή όπου η ηρεμία και η βία απέχουν μόνο ένα κλικ όπως κατά την εναλλαγή δυο βίντεο στο κινητό. Όπου, δεν προλαβαίνουν να εκδηλωθούν ούτε αναστολές ούτε ορθολογικές σκέψεις. Και επιμένουμε ωστόσο να ζυμώνουμε τα ανθρώπινα μυαλά με το μήνυμα «βία, μαστίγιο η μόνη λύση», ώστε εκεί ακριβώς να προσφεύγουν στις τόσο συχνές στιγμές της ατομικής έξαψης και του ανορθολογισμού.
Τί λοιπόν δεν καταλαβαίνουν; Και τί νομίζουν ότι δεν καταλαβαίνουμε; Δεν είναι δα σαφές, ότι η εμμονή στην άκαρπη πανάκεια τροφοδοτεί τον αυταρχισμό της εξουσίας και πολλαπλασιάζει το έγκλημα;